Ο Δάσκαλος ως Μυσταγωγός (για τον Γρηγόρη Πεντζίκη)

Σεπτέμβρης 1987, αρχή της σχολικής χρονιάς. Αίθουσα Α9, Ενιαίο Πολυκλαδικό Λύκειο Δράμας. Περιμένουμε αδιάφορα τον καθηγητή των φιλολογικών στην αίθουσα για πρώτη φορά. Είμαστε βλέπεις ένα τμήμα με ``πρακτική κατεύθυνση’’ κι έχουμε ήδη πειστεί ότι η μόνη χρησιμότητα των ανθρωπιστικών μαθημάτων είναι ένας καλός βαθμός στην Έκθεση. Είμαστε κι εμείς ``δεκαπεντάχρονοι’’ αλλά σε μια πολύ διαφορετική Ελλάδα. Μαθαίνουμε ασυγκίνητοι, ζούμε με θράσος, κοιτούμε το μέλλον υβριστικά, σα κεκτημένο δικαίωμα. Είμαστε τα ``περήφανα νιάτα’’ της μεταπολίτευσης, το προϊόν της αχαλίνωτης ανομίας στην οποία μεγαλώσαμε. Το απόστημα που έσπασε με την κρίση του 2008 είχε ήδη μολύνει κάθε πτυχή της Ελληνικής κοινωνίας – και η Παιδεία ήταν ο πρώτος στόχος.

Στην αίθουσα βαδίζει αργά ένας γοητευτικός άντρας γύρω στα 45 – δε μοιάζει για καθηγητής, σκέφτομαι καχύποπτα. Αυτό που κάνει εντονότερη εντύπωση είναι η φωνή του. Ο Λόγος του. Διαφορετικός απ’ ό,τι έχουμε ακούσει ως τότε. Αρκετά προκλητικός για να μαγνητίσει την προσοχή μας, αρκετά βαθύς για να την απορροφήσει. Μαθαίνουμε γρήγορα να τον ακολουθούμε σε δαιδαλώδεις ειρμούς, να συλλογιζόμαστε μαζί του. Είχα την τύχη να έχω Δάσκαλο τον Γρηγόρη Πεντζίκη για τρία χρόνια. Μας δίδαξε την Ελληνική Γλώσσα, εστιάζοντας στη συνεχή και οργανική της εξέλιξη, αναιρώντας τα πλασματικά σύνορα ανάμεσα σε Αρχαία και Νέα. Μας έδειξε πώς να αναλύουμε το ``ιστορικό γίγνεσθαι’’, πώς να εξηγούμε λογικά την ακμή και παρακμή κρατών και πολιτισμών (μέσα από το αξιέπαινο βιβλίο ιστορίας του Λευτέρη Σταυριανού). Μας έδωσε την ικανότητα να μετουσιώνουμε τη σκέψη και τα αισθήματα σε γραπτό λόγο, καθαρό σα μαθηματικό θεώρημα αλλά και ``από καρδιάς’’ την ίδια στιγμή.

Πιο σημαντικά ωστόσο, μας μύησε στη Λογοτεχνία και ειδικά στην Ποίηση, την τέχνη που ο ίδιος ασκούσε. Έχουν περάσει 25 χρόνια αλλά θυμάμαι ακόμη τη βαθειά συγκίνηση όταν ξεκλείδωσε για πρώτη φορά στο νου μας τον ``Τελευταίο Σταθμό’’ του Σεφέρη. Το αίσθημα της αποκάλυψης από την ``Ιθάκη’’ του Καβάφη – ``να, έτσι θα ζήσουμε’’ ορκιστήκαμε τότε. Ή ``το Δοξαστικόν’’ του Ελύτη – ένα διαφορετικό Πιστεύω που καλύπτει την πίστη σου και στο Θεό και στον Έρωτα. Μιλώ προσωπικά τώρα. Ο ποιητικός λόγος (φαινομενικά κρυπτογραφημένος, αλλά στην ουσία διάφανος όταν πετάξεις τα παραμορφωτικά γυαλιά της χρησιμότητας και της σκοπιμότητας) άλλαξε οριστικά πώς θα έβλεπα στο μέλλον τη Ζωή και τον Άνθρωπο. Δάσκαλος τέτοιου βεληνεκούς υπήρξε ο Γρηγόρης Πεντζίκης.

Τον θυμάμαι συχνά. Η φωνή του είναι ακόμη ζωντανή μέσα μου, ο λόγος του ηχεί καθαρός όταν τον ζητώ. Όποτε μπαίνω στην αίθουσα, για να διδάξω πλέον, αισθάνομαι την αγωνία του, την ανάγκη να επικοινωνήσεις αυτό που βρίσκεις, όχι αυτό που ξέρεις, τη βαθειά ικανοποίηση όταν μαθητές και δάσκαλος επικοινωνούν, συνδιαλέγονται, αισθάνονται πως ταυτίζονται, όπως ο ίδιος έλεγε.

Κωνσταντίνος Δόβρολης, Δεκέμβρης 2013

(constantine@gatech.edu)